donderdag 26 november 2015

Verbondenheid




Kijk en leestips

Zit je ziek thuis, tussen vier muren. Opgesloten. Met uitzicht op woningen waar niet of nauwelijks verzet huist tegen politieke ontwikkelingen. Zo vermoed je tenminste. Je wordt murw. Besluit te hometrainerfietsen met film. Eerst een film van Urszula Antoniak de regiseuze van Nothing personal, een juweel binnen de Nederlandse cinema. Het wordt Code Blue. Hij is kaal en naar. Nude Aera, de derde van haar, kan ik nergens vinden.

Een overstap naar Asghar Farhadi. Zijn laatste twee films heb ik gezien. Prachtig. Het wordt nu About Elly uit 2009. Ook een film over mensen, deze in techno color, maar zo beroerd ondertiteld dat de nuances uitgedrukt in woorden me grotendeels ontgaan. Verder zoeken loopt spaak.

Ik herinner me een film die ik zeer ontroerend vond, A Simple Life van Ann Hui uit 2011. Ze maakt al films sinds 1978. Ik kijk naar een verhaal rond lesbische liefde, het patriarchaat, feminisme, romantiek, gezinsvormen, en comisch drama, All about love.

Drie filmers die weten dat ze een mooi medium in handen hebben. En er geen niemendalletjes voor de grote markt mee maken. En dan lees je ook nog eens een boek van de stapel nog niet gelezen. “Het gaat over rechtvaardigheid,” werd me meegegeven. Maar dat betwijfel ik. Het gaat over onderlinge verbondenheid tussen mensen in Afrika. Dat is niet persé over recht.

Had ik het boek maar gelezen toen ik de katholieke geestelijke met zijn moeder uit Zuid-Afrika tegenkwam. Maar die verbondheid uit het boek is ook voor onze verdeelde samenleving van belang. Hier leven we ook in verschillende werkelijkheden zonder veel samenhang. Het gaat over een wij, ubuntu, dat overal zweeft en ontdekt kan worden, maar waar Afrika wel les in kan geven. Of het overal naadloos werkt is weer iets anders.

Het is die kracht waarmee mensen in de Zuidafrikaanse Waarheidscommissie de grootste misdaden konden vergeven; mensen die zich in de 19e eeuw schuldig maakte aan kanibalisme weer konden worden opgenomen in de samenleving; en veel alledaagser, een gestudeerde vrouw uit een klein dorpje in Lesotho weer in dat eenvoudige dorp kon leven.

De hoofdpersoon zegt: “Ik wil niet leven in een land dat (ik weet het ik weet het ik weet het!) alleen maar de de mensenrechten van zijn burgers beschermt; ik wil wonen in een land waar mensen er toe doen.” (Antje Krog, Niets liever dan zwart, Olympus, 2010).

Niet zo lang geleden las ik Alles Verandert (2015) van Christien Hemmerechts. Dat boek is grotendeels een sekse spiegeling op In Ongenade (Disgrace, 1999) van J.M. Coetzee, waar Hemmerechts een afkeer van heeft omdat de hoofdpersoon zou zwelgen in zelfmedelijden en vrouwen er alleen zijn om zijn personage kracht bij te zetten. Hemmerechts mening lijkt mij gemakkelijk te weerleggen met zinnen en passages uit het boek, maar het gaat hier om Krog.

Ook zij haalt Coetzee's boek aan, omdat ze zich interesseert in zijn idee van 'wording'; bij Coetzee het worden van dier. Een zwaar en moeilijk proces. Dat pijn doet tijdens het lezen. Bij Krog gaat het om zwart worden. Boeken beïnvloeden elkaar en er is felle kritiek. Personages hoofd- en bijrollen worden er niet minder levend van. Ze hebben mijn aan huis gebonden dagen verrijkt. Maar graag zou ik weer eens in het zadel stappen en zelf schrijven.

Bijkomen


3½ dag per week
over de duikplank
langzaam naar het puntje
het is mijn werk
mijn blik op de wereld.

Dan duizel ik
en val.

Weer boven drijft mijn lijf
in kleur- en geurlose bavarois
suikervrij en geen zoetstof.

Even snakken
voordat ik weet
hoe me te gedragen.
Moeiteloos liggen
zonder te zinken.
Kant is ver.

's Avonds schuif ik
als vanzelf in bed
wordt de dag erna
weer wakker
en stapje voor stap ...

Andere dagen
keer ik om, daal af
langs de glimmende
roestvrijstalen leuning
naar een strandstoel
aan de rand van de poel.



De foto's kan je aanklikken voor een grotere versie ervan.



vrijdag 20 november 2015

Deugden



water

Amerikaanse militairen moeten vrijer kunnen bewegen op het internet en de sociale media. Ze moeten kunnen bloggen, twitteren en facebooken adviseert een lt. Kolonel van de mariniers (betaal site) met een inlichtingendienstachtergrond. Er is het vertrouwen dat ze met wapens om mogen gaan. Waarom dan niet met informatie, vraagt hij retorisch. Het uiteindelijke doel is “informatie overwicht” door het verspreiden van een veelheid aan vaderlandslievende berichten door individuen. Die laatsten worden vaak meer vertrouwd dan instituties. 

Vorige week kwam de verjaarskalender op de WC voorbij. Deze week is het de scheurkalender, die er ook hangt. Een uitspraak van Gummbah trok de aandacht: “Als het leven geen zin heeft, dan maakt het maar zin.” René Gude, de onlangs gestorven filosoof, haalde de woorden aan om zijn leven aan te meten. Werk of inzet geeft het leven zin. Geen zin, dan maak je met discipline maar zin. Ik herken dat wel. Timon Meynen, de filosofiekalenderschrijver van dienst, vond dit hoogmoed of hangen aan een illusie. Hij schrijft: “In 2500 jaar wijsbegeerte is de zaak dus nogal omgedraaid: het is niet langer zo dat het Schone, het Ware en Goede het vanzelfsprekende streven zijn van de deugdzame mens, want die moeten eerst door hem worden gemaakt om ze vervolgens te kunnen ervaren.”

Ik dacht bij de woorden van Meynen aan een jonge hond die nog niet weet dat het SWG je ook niet vanzelf in de schoot valt. Maar het blijkt iemand van mijn leeftijd te zijn, een vijftiger en ZZP'er. Verzwakte mensen als Gude was (en ikzelf minder ben) die moeten zich inzetten om overeind te blijven. Ze krijgen de deugden niet toegeworpen. Sterker ik vermoed dat dit ook voor alle anderen geldt. Of die inzet nu als mantelzorger in eigen familie, hulpje in een sporthal voor vluchtelingen, in de politiek of onder vrienden of familie gebeurt. Deugden groeien niet aan de bomen.

En dan lees je ook nog eens een boek. Een mooi boek in zijn beschrijving van (vrijwel uitsluitend) de Europese visie op water van Thales tot Lucretius en het nu. Ook een droevig boek over water, over de zee die steeds meer leven verliest, over hoe het kapitalisme zeeën en oceanen als wingewest heeft ingelijfd nadat de mens er eerder bang voor was, hem negeerde en slechts beperkt als verbindingsweg zag. Hoe de zee als drab straks veel stoffen zal produceren die de medische wetenschap op de markt kan brengen. Nee vrolijk wordt je er niet van, wel overtuigd dat het kapitalisme in wezen zelf ziek is en dat duurzaamheidsverhalen dat niet op zullen lossen. We moeten wezenlijk anders naar ons zelf en de wereld kijken. Niet wij zijn de hoogste vorm van leven. We zijn samen de wereld: het ongrijpbare water, de beweging door de ruimte, mineralen, vogels, vissen en bloemen, het aardse leven en ook de zee. (René ten Bos, Water, Boom, 2014)

Vals plat


dat gelaat
die lach
dat gedrag
nog hetzelfde

toen keek je op
vanaf een vlakke weg
naar 50 en 60'ers
als een 4e categorie

maar ging
vervolgens vals plat
met hier en daar
hobbel of kuil
naar boven

ook dezelfde
meer kilometers
in de benen.

nog wel die drang
niet milder maar
met minder drukte

beklimmingen
al in de tas.

geen snot voor ogen
voldoening schept nu
glimlach over de schouder
een mooie tocht
die lukt



De foto's kan je aanklikken voor een grotere versie ervan.





vrijdag 13 november 2015

Geen dag zonder



schrijven

Afgelopen zaterdag schreef ik mijn blog over een indringend boek. Zondag zou ik een gedichtje schrijven (zie hierbij). Op maandag moest ik mijn bijdrage voor het Vredesmagazine inleveren. Op dinsdag was het mijn hoofd moe en verzamelde ik alleen teksten uit de afgelopen negen jaar en leverde informatie voor een A-4 briefing over wapenhandel naar Turkije voor het Defensie-kamerdebat. Op woensdag schreef ik een paar woorden bij de foto's die ik maakte. Op donderdag begon ik met een Engelstalige korte tekst en kwam De Staatskrant weer uit met een paar stukjes die ik schreef over een vrolijk feest en rijkdom in een relatief arme wijk. En vandaag zijn het weer deze woorden.

Het is november. Bijna op de helft. Een tekening van me op verjaarskalender laat woest weer zien. Buiten is daar weinig van te merken. Het waait, regent, maar is warm. Zag op TV dat op de bodem van Oosterschelde een wriemel vloer ligt van brokkelsterren. Las in de krant dat de buitenijsbanen zijn gesloten vanwege de hoge temperatuur.

Het fietsen vandaag begon met een harde kustwind tegen, maar wel een stralende zon. Bij Katwijk werd de lucht zwart. Nog voor Den Haag plensde het. In Wassenaar was het even droog, maar daarna begon het weer. In Hazerswoude piepte de zon onder de wolken door en zette het landschap in een warme gloed.

De film die ik gisteren zag blijft hangen. Goede bedoelingen. Onhandigheid. Tussen mensen zit vaak frictie. Loslaten van wat je hebt of had lukt niet altijd en dan doet die ander dat ook niet.  En ook al doe je goed, het is niet zo dat je dat dan ook altijd ontmoet. Met mooie kinderrollen. Na twee Amerikaanse films deze week, was Le passé van Asghar Farhadi een verademing.

Crisis of drama


Stroom vloeit
door bochten
langs stenen.
Water zonder bodem.

Jij staat daar
aan de overkant
en kijkt naar ons.

Jij staat hier
om te omhelzen
indien nodig.

Tussendoor drijven
boomstammen,
wrakhout,
oliedrums,
samengebonden
met rafelig touw.

Jij op dat vlot
door de nacht
Het botst
op beide kanten.


Inspiratie Storm, een van de Zeven Romances van Sjostakovitsj op tekst van Aleksander Blok, uitvoering Katrien Baerts en Nieuw Amsterdams Peil. Zie hieronder.


De foto's kan je aanklikken voor een grotere versie ervan.