Radikalen

Ambities

---

Van 1936 tot 1939 woedde in Spanje een burgeroorlog. Zevenhonderd Nederlanders vertrokken om zich als soldaat of verpleegster in te zetten tegen het fascisme van Franco en consorten. Vierhonderd van hen zouden omkomen. En dan gaat het alleen om de Nederlanders. In totaal vertrokken 32.000 brigadisten uit 50 landen.

Deze Nederlanders kozen daarmee voor een openlijke confrontatie met de Nederlandse politiek van neutraliteit. In de Tweede Kamer waren destijds maar twee partijen die zich voor de Republiek uitspraken en tegen Franco. Dat waren de Communistische Partij Nederland met 4 zetels en de Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij met 1 zetel. Het Limburgs Dagblad (19 februari 1936) constateerde in een commentaar meteen na de verkiezingen van 1936 al een 'arm Spanje', omdat links de verkiezingen had gewonnen. De krant zag een tweede Bolsjewistisch land in Europa, na Rusland. De Tijd (31 juli 1937) had het 1 ½ jaar later over 'Huichelaars' als het ging om de ronselaars voor Spanje. Vechten tegen het fascisme was not done en alleen tussen 10 mei 1940 en 5 mei 1945 gerechtvaardigd (met een uitloper in Indië tot augustus van dat jaar). De Spanje strijders konden dan ook niet rekenen op clementie bij terugkeer; ze verloren hun Staatsburgerschap.

Deze strijders schieten me regelmatig te binnen als het weer gaat over de islamitische jongeren die naar Syrië of Irak vertrekken om te vechten bij Al Nusra, het Vrije Syrische Leger (een bondgenoot van het Westen) of de Islamitische Staat (die naast vechters behoefte heeft van alles en nog wat). Het artikel in De Tijd schrijft bijvoorbeeld dat de politie honderden brieven heeft ontvangen van ouders over verdwenen zonen of van vrouwen over hun mannen die met onbekende bestemming vertrokken zijn.

Waarom gaan en gingen mensen hun veilige bestaan in de waagschaal stellen? “Heden zij, morgen wij,” stelde mr. Sijtze de Jong van de S.D.A.P. al halverwege de jaren dertig (De tribune 6 november 1936) tijdens een bijeenkomst in Den Haag om met een verwijzing naar het fascisme de evidentie van de strijd aan te geven. En strijd was het. Ook in Nederland. Bij een andere bijeenkomst over Spanje, in Utrecht, werden door de N.S.B. geprovoceerde gevechten door de politie beëindigd. “Lawaai en klappen,” zo bericht de Sumatra Post van 4 november erover helemaal vanuit de Oost. De Jong zou twee dagen later zeggen dat er niet genoeg rotte eieren, tomaten en pamfletten zijn om hem te stoppen.

“De Islam moet zich verdedigen tegen het Westen,” is een opmerking van jongeren die zien dat hun radicale versie ervan onderdrukt wordt of op zijn minst krachteloos blijft. Ze besluiten ook daar te gaan waar de strijd op zijn hevigst is en stellen daar ook lijf en goed voor in waagschaal. Waarom? Ideologische of godsdienstige gedrevenheid is een. Maar dat is niet voldoende. Vaak gaat het om jongeren, lang niet altijd jongens (onder de 140 huidige strijders zitten veertig vrouwen) op een leeftijd om het gevaar niet te zien, nog niet gebonden aan een eigen gezin en het is dan ook het avontuur en betrokkenheid bij leed van mensen waarmee je solidair bent die eveneens een grote rol spelen bij het vertrek.

Er is een groot verschil tussen vechten tegen fascisme of voor islamisme (dat zelf fascistische trekken heeft), maar zelf partij kiezen en je daadwerkelijk in strijd werpen in weerwil van de politieke mores dat komt wel overeen. Met de politieke achtergrond van de Spanje strijders kan ik me wel identificeren, met hen die vechten voor het Vrije Syrische leger (bondgenoot van het Westen), Al Nusra of IS kan ik dat niet. Maar dat is dan ook een wereld die ver van de mijne staat. Het gaat me er in deze korte tekst vooral om dat de aantallen Spanje strijders de huidig opwinding over de 140 (waaronder 40 vrouwen) strijders die vertrokken zijn naar Irak en Syrië een beetje moeten relativeren (zonder aan de ernst af te doen).

Het gevaar bij terugkomst dat uitgaat moslim jongeren – de tikkende tijdbommen – die in den vreemde in gewelddadige en sektarische islamistische groeperingen hebben gevochten moet niet onderschat worden, maar ook niet overdreven. Velen zullen al snel daarna huisvaders worden met kinderen en andere verantwoordelijkheden. Zo gaat dat. Ook Nederlandse soldaten gaan naar oorlogsgebieden. Ook zij zijn vaak militair geworden opzoek naar avontuur en zien niet alle gevaren even scherp. Het gevaar van militairen die na terugkeer wegzakken in de gevolgen van Post Traumatische Stress (PTSS) is groot. Is dat een reden om ze niet met duizenden per jaar naar oorlogsgebieden te sturen? Geschat wordt dat van iedere 100 uitgezonden militairen er vier echt problematische gevallen worden met klachten van een langdurig of blijvend karakter. Nu zijn dat er een paar duizend (denk aan Mali, Jordanië met 2 á 3 rotaties per jaar) waardoor enige tientallen tikkende tijdbommen ontstaan.

Veel van de stille slachtoffers van oorlog zakken weg en apathie, drank en drugs en doen geen vlieg kwaad. Met de al-dan-niet opvliegende buien hebben veelal alleen familieleden te maken; huwelijken en relaties lopen op de klippen. Het zijn slechts enkelingen die echt flink door het lint gaan. Maar door militaire interventies zijn er wel veel meer enkelingen. Een enkele keer grijpt zo getormenteerde veteraan naar geweld.

Het gaat er ook niet om de militairen te vergelijken met jonge radicalen – die kiezen buiten de parlementaire democratie voor een ideologisch of religieus gewelddadig avontuur – maar wel mag duidelijk zijn dat dit ook een de militaire interventie door de krijgsmacht een zelf verkozen gevaar oplevert. En dat niet alleen omdat deelname aan een operatie tegen gewelddadige islamisten mogelijk tot wraak leidt.

Ik fiets met een vredesactivist, tuinder en leraar op een MBO. Hij werkt op de afdeling horeca en heeft bijna geen allochtonen in de klas. “Die zitten bij handel,” zegt hij. We praten over tuinen en natuur. Over de zwaarte van het lesgeven. En zwemmen in de zee. Het is genieten. Helder water, rustige zee en lekker zonnetje. Er zijn zomerse dagen dat het kouder is op het strand.


Hoop

Ieder jaar weer
gloeit de kardinaalsmuts
doosvrucht met bessen

Ieder jaar weer
de schreeuwende kleuren
samen in één beeld

Ieder jaar weer
alsof 't voor het eerst is
kleuren in de herfst

Is 't genieten gedaan
het leven afgelopen
een nieuw mens staat op

Ieder jaar weer

martin

De foto's kan je aanklikken voor een grotere versie.